ПРИМЕНЕНИЕ ИК СПЕКТРОСКОПИИ ДЛЯ ДИАГНОСТИКИ ОНКОЛОГИЧЕСКИХ ЗАБОЛЕВАНИЙ
Представлен обзор данных по применению ИК-фурье-спектроскопии для диагностики онкологических заболеваний. Описаны объекты исследования - биологические жидкости, ткани, модельные системы для изучения экспериментальной неоплазии, охарактеризованы методологические особенности работы с каждой исследуемой системой. Приведено детальное описание спектральных особенностей, используемых для диагностики онкологических заболеваний, в том числе применение ИК спектроскопии для мониторинга процесса лечения, оценки эффективности лекарственной терапии, определения стадии заболевания и т. д. Охарактеризованы статистические методы обработки данных, получаемых с помощью ИК спектроскопии. Показаны основные ограничения метода ИК спектроскопии для диагностики онкологических заболеваний, а также перспективные направления и возможности внедрения в клиническую практику.
1. J. Ferlay, M. Colombet, I. Soerjomataram, T. Dyba, G. Randi, M. Bettio, A. Gavin, O. Visser, F. Bray. Europ. J. Cancer, 103 (2018) 356-387
2. P. Vineis, D. Fecht. Europ. J. Cancer, 103 (2018) 317-326
3. P. Muller, S. Walters, M. P. Coleman, L. Woods. Cancer Epidemiol., 56 (2018) 161-170
4. F. Santos, S. Magalhaes, M. C. Henriques, M. Fardilha, A. Nunes. Current Metabolom., 6, N 2 (2018) 103-111
5. S. Bhattacharyya. J. Phys. Chem. Biophys., 5, N 4 (2015); doi: 10.4172/2161-0398.1000e128
6. Z. Movasaghi, S. Rehman, I. Rehman. Appl. Spectrosc. Rev., 43 (2008) 134-179
7. Л. В. Бельская, Е. А. Cарф, И. А. Гундырев. Журн. прикл. спектр., 85, № 6 (2018) 952-961
8. M. J. Baker, J. Trevisan, P. Bassan, R. Bhargava, H. J. Butler, K. M. Dorling, P. R. Fielden, S. W. Fogarty, N. J. Fullwood, K. A. Heys, C. Hughes, P. Lasch, P. L. Martin-Hirsch, B. Obinaju, G. D. Sockalingum, J. Sulé-Suso, R. J. Strong, M. J. Walsh, B. R. Wood, P. Gardner, F. L. Martin. Nature Protoc., 9, N 8 (2014) 1771-1791
9. G. Bellisola, C. Sorio. Am. J. Cancer Res., 2 (2012) 1-21
10. A. Derenne, O. Vandersleyen, E. Goormaghtigh. Biochim. Biophys. Acta, 1841, N 8 (2014) 1200-1209
11. C. Petibois, B. Desbat. Trends Biotechnol., 28 (2010) 495-500
12. D. Simonova, I. Karamancheva. Biotechnol. Biotechnol. Equip., 27, N 6 (2013) 4200-4207
13. Y. Yang, J. Sule-Suso, G. D. Sockalingum, G. Kegelaer, M. Manfait, A. J. El Haj. Biopolymers, 78 (2005) 311-317
14. A. Tfayli, O. Piot, A. Durlach, P. Bernard, M. Manfait. Biochim. Biophys. Acta, 1724 (2005) 262-269
15. S. Mordechai, R. K. Sahu, Z. Hammody, S. Mark, K. Kantarovich, H. Guterman, A. Podshyvolav, J. Goldstein, S. Argov. J. Microsc., 215, N 1 (2004) 86-91
16. P. G. Andrus. Technol. Cancer. Res. Treat., 5, N 2 (2006) 157-167
17. B. Brozek-Pluska, M. Kopec, J. Surmacki, H. Abramczyk. Infrared Phys. Technol., 93 (2018) 247-254
18. J. Nallala, O. Piot, M. D. Diebold, C. Gobinet, O. Bouché, M. Manfait, G. D. Sockalingum. Cytometry, A, 83 (2013) 294-300
19. J. Yao, Q. Li, B. Zhou, D. Wang, R. Wu. Spectrochim. Acta, A: Mol. Biomol. Spectrosc., 195 (2018) 25-30
20. D. C. Fernandez, R. Bhargava, S. M. Hewitt, I. W. Levin. Nat. Biotechnol., 23 (2005) 469-474
21. И. В. Скорняков, Г. Б. Толсторожев, В. А. Бутра. Журн. прикл. спектр., 76, № 2 (2009) 261-266
22. R. Mehrotra, A. Gupta, A. Kaushik, N. Prakash, H. Kandpal. Indian J. Exper. Biol., 45 (2007) 71-76
23. S. Kar, D. R. Katti, K. S. Katti. Spectrochim. Acta, A: Mol. Biomol. Spectrosc., 208 (2019) 85-96
24. J.-S. Wang, J.-S. Shi, Y.-Z. Xu, X.-Y. Duan, L. Zhang, J. Wang, L.-M. Yang, S.-F. Weng, J.-G. Wu. World J. Gastroenterol., 9 (2003) 1897-1899
25. P. Venkatachalam, L. L. Rao, N. K. Kumar, A. Jose, S. S. Nazeer. AIP Conf. Proc., 1075 (2008) 144-148
26. N. A. Al-Muslet, E. E. Ali. J. Appl. Spectrosc., 79 (2012) 139-142
27. A. Salman, V. Erukhimovitch, M. Talyshinsky, M. Huleihil, M. Huleihel. Biopolymers, 67 (2002) 406-412
28. G. Yu, J. Xu, Y. Niu, C. Zhang, Ch. Zhang. Proc. SPIE, 5630 (2005) 796-801
29. J. Backhaus, R. Mueller, N. Formanski, N. Szlama, H.-G. Meerpohl, M. Eidt, P. Bugert. Vibr. Spectrosc., 52 (2010) 173-177
30. J. Depciuch, E. Kaznowska, S. Golowski, A. Koziorowska, I. Zawlik, M. Cholewa, K. Szmuc, J. Cebulski. J. Pharmac. Biomed. Analys., 143 (2017) 261-268
31. A. Barth. Prog. Biophys. Mol. Biol., 74, N 3-5 (2000) 141-173
32. Y. X. Ci, T. Y. Gao, J. Feng; Z. Q. Guo. Appl. Spectrosc., 53, N 3 (1999) 312-315
33. R. Eckel, H. Huo, H.-W. Guan, X. Hu, X. Che, W.-D. Huang. Vibr. Spectrosc., 27 (2001) 165-173
34. A. Benard, C. Desmedt, V. Durbecq, G. Rouas, D. Larsimont, C. Sotiriou. Spectroscopy, 24, N 1-2 (2010) 67-72
35. S. Kumar, C. Desmedt, D. Larsimont, C. Sotiriou, E. Goormaghtigh. Analyst, 138, N 14 (2013) 4058-4065
36. M. Verdonck, S. Garaud, H. Duvillier, K. Willard-Gallo, E. Goormaghtigh. Analyst, 140, N 7 (2015) 2247-2256
37. L. S. Leslie, T. P. Wrobel, D. Mayerich, S. Bindra, R. Emmadi, R. Bhargava. PLoS One, 10, N 6 (2015) e0127238
38. S. E. Holton, A. Bergamaschi, B. S. Katzenellenbogen, R. Bhargava. PLoS One, 9, N 5 (2014) e96878
39. R. Kalluri, M. Zeisberg. Nat. Rev. Cancer, 6, N 5 (2006) 392-401
40. F. Elmi, A. F. Movaghar, M. M. Elmi, H. Alinezhad, N. Nikbakhsh. Spectrochim. Acta, A: Mol. Biomol. Spectrosc., 187 (2017) 87-91
41. R. Davis, L. Mauer. Technol. Educat. Topic. Appl. Microbiol. Microbiol. Biotechnol., 2 (2010) 1582-1594
42. C. Koch, M. Brandstetter, P. Wechselberger, B. Lorantfy, M.R. Plata, S. Radel, C. Herwig, B. Lend. Anal. Chem., 87 (2015) 2314-2320
43. U. Zelig, E. Barlev, O. Bar, I. Gross, F. Flomen, S. Mordechai, J. Kapelushnik, I. Nathan, H. Kashtan, N. Wasserberg, O. Madhala-Givon. BMC Cancer, 15 (2015) 408
44. K. Chrabaszcz, A. Jasztal, M. Smęda, B. Zieliński, A. Blat, M. Diem, S. Chlopicki, K. Malek, K. M. Marzec. Badis, 1864, N 11 (2018) 3574-3584
45. K. Yano, S. Ohoshima, Y. Shimizu, T. Moriguchi, H. Katayama. Cancer Lett., 110 (1996) 29-34
46. C. E. Zois, A. L. Harris. J. Mol. Med., 94 (2016) 137-154
47. E. Favaro, K. Bensaad, M. G. Chong, D. A. Tennant, D. J. P. Ferguson, C. Snell, G. Steers, H. Turley, J.-L. Li, U. L. Gü, F. M. Buffa, A. Mcintyre, A. L. Harris. Cell Metab., 16 (2012) 751-764
48. G. J. Ooi, J. Fox, K. Siu, R. Lewis, K. R. Bambery, D. McNaughton, B. R. Wood. Med. Phys., 35 (2008) 2151-2161
49. N. Zimmermann, H. Saiga, E. Houthuys, P. Moura-Alves, A. Koehler, S. Bandermann, A. Dorhoi, S. H. E. Kaufmann. Cell. Microbiol., 18 (2016) 1846-1856
50. B. Bird, M. Romeo, N. Laver, M. Diem. J. Biophotonic., 2 (2009) 37-46
51. K. Belbachir, R. Noreen, G. Gouspillou, C. Petibois. Anal. Bioanal. Chem., 395 (2009) 829-837
52. G. Devi, T. S. R. Devi, S. Gunasekaran. Int. J. Chem. Tech. Res., 2, N 3 (2010) 1426-1433
53. Г. Б. Толсторожев, М. В. Бельков, И. В. Скорняков, В. И. Пехньо, А. Н. Козачкова, Н. И. Царик, И. П. Куценко, Н. И. Шарыкина, В. А. Бутра. Журн. прикл. спектр., 81, № 6 (2014) 921-928
54. Г. Б. Толсторожев, М. В. Бельков, И. В. Скорняков, В. А. Бутра, В. И. Пехньо, А. Н. Козачкова, Н. И. Царик, И. П. Куценко, Н. И. Шарыкина. Журн. прикл. спектр., 81, № 3 (2014) 444-450
55. I. Zawlik, E. Kaznowska, J. Cebulski, M. Kolodziej, J. Depciuch, J. Vongsvivut, M. Cholewa. Sci. Rep., 6 (2016) 37333
56. S. Rehman, Z. Movasaghi, J. A. Darr, I. U. Rehman. Appl. Spectrosc. Rev., 45 (2010) 355-368
57. M. J. Walsh, S. E. Holton, A. Kajdacsy-Balla, R. Bhargava. Vibr. Spectrosc., 60 (2012) 23-28
58. K. Wehbe, R. Pineau, S. Eimer, A. Vital, H. Loiseau, G. Deleris. Analyst, 135, N 12 (2010) 3052-3059
59. N. Bergner, B. F. Romeike, R. Reichart, R. Kalff, C. Krafft. J. Popp. Analyst, 138, N 14 (2013) 3983-3990
60. K. Wehbe, I. Forfar, S. Eimer, G. Cinque. Anal. Bioanal. Chem., 407, N 24 (2015) 7295-7305
61. O. Uckermann, R. Galli, M. Anger, C. Herold-Mende, E. Koch, G. Schackert, G. Steiner, M. Kirsch. Int. J. Radiat. Biol., 90, N 8 (2014) 710-717
62. A. Beljebbar, S. Dukic, N. Amharref, M. Manfait. Analyst, 135, N 5 (2010) 1090-1097
63. K. Gajjar, L. D. Heppenstall, W. Pang, K. M. Ashton, J. Trevisan, I. I. Patel, V. Llabjani, H. F. Stringfellow, P. L. Martin-Hirsch, T. Dawson, F. L. Martin. Anal. Methods, 5 (2012) 89-102
64. C. Krafft, K. Thummler, S.B. Sobottka, G. Schackert, R. Salzer. Biopolymers, 82, N 4 (2006) 301-305
65. D. Bury, C. L. M. Morais, M. Paraskevaidi, K. M. Ashton, T. P. Dawson, F. L. Martin. Spectrochim. Acta, A: Mol. Biomol. Spectrosc., 206 (2019) 89-96
66. J. R. Hands, G. Clemens, R. Stables, K. Ashton, A. Brodbelt, C. Davis, T. P. Dawson, M. D. Jenkinson, R. W. Lea, C. Walker, M. J. Baker. J. Neurooncol., 127 (2016) 463-472
67. G. I. Dovbeshko, N. Y. Gridina, E. B. Kruglova, O. P. Pashchuk. Talanta, 53 (1997) 233-246
68. G. I. Dovbeshko, V. I. Chegel, N. Y. Gridina, O. P. Repnytska, Y. M. Shirshov, V. P. Tryndiak, I. M. Todor, G. I. Solyanik. Biopolymer (Biospectroscopy), 67 (2002) 470-486
69. R. Noreen, M. Moenner, Y. Hwu, C. Petibois. Biotechnol. Adv., 30 (2012) 1432-1446
70. M. A. Mackanos, C. H. Contag. Trends Biotechnol., 27, N 12 (2009) 661-663
71. E. Lipiec, K. R. Bambery, P. Heraud, C. Hirschmugl, J. Lekki, W. M. Kwiatek. J. Mol. Struct., 1073 (2014) 134-141
72. A. Derenne, R. Gasper, E. Goormaghtigh. Analyst, 136, N 6 (2011) 1134-1141
73. E. Gazi, M. Baker, J. Dwyer, N. P. Lockyer, P. Gardner, J. H. Shanks, R. S. Reeve, C. A. Hart, N. W. Clarke, M. D. Brown. Eur. Urol., 50, N 4 (2006) 750-760
74. M. J. Baker, E. Gazi, M. D. Brown, J. H. Shanks, N. W. Clarke, P. Gardner. J. Biophotonics, 2, N 1-2 (2009) 104-113
75. J. T. Kwak, A. Kajdacsy-Balla, V. Macias, M. L. Walsh, S. Sinha, R. Bhargava. Sci. Rep., 5 (2015) 8758
76. J. T. Kwak, S. M. Hewitt, A. A. Kajdacsy-Balla, S. Sinha, R. Bhargava. BMC Bioinformat., 17, N 1 (2016) 227
77. P. Bassan, A. Sachdeva, J. H. Shanks, M. D. Brown, N. W. Clarke, P. Gardner. Proc. SPIE, 9041 (2014) 10.1117/12.2043290
78. C. Pezzei, J. D. Pallua, G. Schaefer, C. Seifarth, V. Huck-Pezzei, L. K. Bittner, H. Klocker, G. Bartsch, G. K. Bonn, C. W. Huck. Mol. Biosyst., 6, N 11 (2010) 2287-2295
79. M. J. Baker, E. Gazi, M. D. Brown, J. H. Shanks, P. Gardner, N. W. Clarke. British J. Cancer, 99 (2008) 1859-1866
80. N. A. Al-Muslet, E. E. Ali. Austral. J. Basic Appl. Sci., 5, N 9 (2011) 1734-1739
81. S. Gok, O. Z. Aydin, Y. S. Sural, F. Zorlu, U. Bayol, F. Severcan. J. Biophoton., 9, N 9 (2016) 967-975
82. Q.-B. Li, Z. Xu, N.-W. Zhang, L. Zhang, F. Wang, L.-M. Yang, J.-S. Wang, S. Zhou, Y.-F. Zhang, X.-S. Zhou, J.-S. Shi, J.-G. Wu. World J. Gastroenterol., 11, N 3 (2005) 327-330
83. J.-K. Du, J.-S. Shi, X.-J. Sun, J.-S. Wang, Y.-Z. Xu, J.-G. Wu, Y.-F. Zhang, S.-F. Weng. Hepatobiliary & Pancreatic Diseas. Int., 8, N 1 (2009) 75-78
84. Г. Б. Толсторожев, И. В. Скорняков, В. А. Бутра. Журн. прикл. спектр., 77 (2010) 460-464
85. Y. Liu, Y. Xu, Y. Liu, Y. Zhang, D. Wang, D. Xiu, Z. Xu, X. Zhou, J. Wu, X. Ling. British J. Surgery, 98 (2011) 380-384
86. P. T. T. Wong, S. M. Goldstein, R. C. Grekin, T. A. Godwin, C. Pivik, B. Rigas. Cancer Res., 53, N 4 (1993) 762-765
87. L. M. McIntosh, M. Jackson, H. H. Mantsch, M. F. Stranc, D. Pilavdzic, A. N. Crowson. J. Investigat. Dermatol., 112 (1999) 951-956
88. F. Peñaranda, V. Naranjo, G. R. Lloyd, L. Kastl, B. Kemper, J. Schnekenburger, J. Nallala, N. Stone. Comput. Biol. Med., 100 (2018) 50-61
89. S. Olsztyńska-Janus, A. Pietruszka, Z. Kiełbowicz, M. A. Czarnecki. Spectrochim. Acta, A: Mol. Biomol. Spectrosc., 188 (2017) 37-49
90. C. A. Lima, V. P. Goulart, L. Côrrea, T. M. Pereira, D. M. Zezell. Int. J. Mol. Sci., 16 (2015) 6621-6630; doi:10.3390/ijms16046621
91. A. Barth. Biochim. Biophys. Acta, 1767 (2007) 1073-1101
92. R. Khurana, A. Fink. Biophys. J., 78 (2000) 994-1000
93. G. Zhang, D. J. Moore, C. R. Flash, R. Mendelsohn. Anal. Bioanal. Chem., 387 (2007) 1591-1599
94. N. Wald, E. Goormaghtigh. Analyst, 140, N 7 (2015) 2144-2155
95. N. Wald, Y. Le Corre, L. Martin, V. Mathieu, E. Goormaghtigh. Biochim. Biophys. Acta, 1862, N 2 (2016) 174-181
96. R. Mehrotra, G. Tyagi, D. K. Jangir, R. Dawar, N. Gupta. J. Ovarian Res., 3 (2010) 27; doi: 10.1186/1757-2215-3-27
97. J. Anastassopoulou, P. Arapantoni, E. Boukaki, S. Konstadoudakis, S. Theophanides, C. Valavanis, C. Conti, P. Ferraris, G. Giorgini, S. Sabbatini, G. Tosi. Brilliant Light in Life and Mater. Sci., 13 (2007) 273-278
98. C. Krafft, S. B. Sobottka, G. Schackert, R. Salzera. Analyst, 129 (2004) 921-925
99. T. Yamada, N. Miyoshi, T. Ogawa, K. Akao, M. Fukuda, T. Ogasawara, Y. Kitagawa, K. Sano. Clin. Cancer Res., 8 (2002) 2010-2014
100. K. Gajjar, J. Trevisan, G. Owens, P. J. Keating, N. J. Wood, H. F. Stringfellow, P. L. Martin-Hirsch, F. L. Martin. Analyst, 138, N 14 (2013) 3917-3926
101. M. M. Grzelak, P. M. Wróbel, M. Lankosz, Z. Stęgowski, Ł. Chmura, D. Adamek, B. Hesse, M. H. Castillo-Michel. Spectrochim. Acta, A: Mol. Biomol. Spectrosc., 203 (2018) 48-55
102. D. K. Nomura, J. Z. Long, S. Nissen, H. S. Hoover, N. Shu-Wing, B. F. Cravatt. Cell, 140 (2010) 49-61
103. J. Dudala, M. Bialas, A. Surowka, M. Bereza-Buziak, A. Hubalewska-Dydejczyk, A. Budzynski, M. Pedziwiatr, M. Kolodziej, K. Wehbe, M. Lankosz. Analyst, 140 (2015) 2101-2106
104. C. Petibois, G. Déléris. Cell Biol. Int., 29 (2005) 709-716
105. G. Theophilou, K. M. G. Lima, P. L. Martin-Hirsch, H. F. Stringfellow, F. L. Martin. Analyst, 141 (2016) 585-594
106. V. Untereiner, O. Piot, M. D. Diebold, O. Bouche, E. Scaglia, M. Manfait. Anal. Bioanal. Chem., 393, N 6-7 (2009) 1619-1627
107. C. M. Krishna, G. D. Sockalingum, R. A. Bhat, L. Venteo, P. Kushtagi, M. Pluot, M. Manfait. Anal. Bioanal. Chem., 387, N 5 (2007) 1649-1656
108. K. M. Lima, K. B. Gajjar, P. L. Martin-Hirsch, F. L. Martin. Biotechnol. Prog., 31, N 3 (2015) 832-839
109. D. E. Halliwell, C. L. M. Morais, K. M. G. Lima, J. Trevisan, M. R. F. Siggel-King,T. Craig, J. Ingham, D. S. Martin, K. A. Heys, M. Kyrgiou, A. Mitra,E. Paraskevaidis, G. Theophilou, P. L. Martin-Hirsch, A. Cricenti, M. Luce, P. Weightman, F. L. Martin. Sci. Rep., 6 (2016) 29494; doi: 10.1038/srep29494
110. C. M. Krishna, G. D. Sockalingum, M. S. Vidyasagar, M. Manfait, D. J. Fernanades, B. M. Vadhiraja, K. Maheedhar. J. Cancer Res. Ther., 4, N 1 (2008) 26-36
111. P. T. T. Wong, R. K. Wong, M. F. K. Fung. Appl. Spectrosc., 47 (1993) 1058-1063
112. B. R. Wood, M. A. Quinn, F. R. Burden, D. McNaughton. Biospectroscopy, 2 (1996) 143-153
113. M. J. Walsh, M. J. German, M. Singh, H. M. Pollock, A. Hammiche, M. Kyrgiou, H. F. Stringfellow, E. Paraskevaidis, P. L. Martin-Hirsch, F. L. Martin. Cancer Lett., 246 (2007) 1-11
114. R. Sahu, S. Mordechai. Future Oncol., 1 (2005) 635-647
115. B. R. Wood, M. A. Quinn, B. Tait, M. Ashdown, T. Hislop, M. Romeo, D. McNaughton. Biospectroscopy, 4 (1998) 75-91
116. A. Podshyvalov, R. K. Sahu, S. Mark, K. Kantarovich, H. Guterman, J. Goldstein, R. Jagannathan, S. Argov, S. Mordechai. Appl Opt., 44 (2005) 3725-3734
117. M. J. Walsh, M. N. Singh, H. M. Pollock, L. J. Cooper, M. J. German, H. F. Stringfellow, N. J. Fullwood, E. Paraskevaidis, P. L. Martin-Hirsch, F. L. Martin. Biochem. Biophys. Res. Commun., 352 (2007) 213-219
118. M. Romeo, C. Matthaus, M. Miljkovic, M. Diem. Biopolymers, 74 (2004) 168-171
119. M. Diem, M. Romeo, S. Boydston-White, M. Miljkovic, C. Matthaus. Analyst, 129 (2004) 880-885
120. M. J. Romeo, B. R. Wood, M. A. Quinn, D. McNaughton. Biopolymers, 72 (2003) 69-76
121. J. I. Chang Y. B. Huang, P. C. Wu, C. C. Chen, S.C. Huang, Y. H. Tsai. Gynecol. Oncol., 91 (2003) 577-583
122. S. Mark, R. K. Sahu, K. Kantarovich, A. Podshyvalov, H. Guterman, J. Goldstein, R. Jagannathan, S. Argov, S. Mordechai. J. Biomed. Opt., 9 (2004) 558-567
123. T. Rymsza, E. A. Ribeiro, L. F. de Carvalho, T. Bhattacharjee, R. de Azevedo Canevari. Spectrochim. Acta, A: Mol. Biomol. Spectrosc., 196 (2018) 238-246
124. R. Wood, L. Chiriboga, H. Yee, M. A. Quinn, D. McNaughton, M. Diem. Gynecol. Oncol., 93, N 1 (2004) 59-68
125. S. G. El-Tawil, R. Adnan, Z. N. Muhamed, N. H. Othman. Pathology, 40, N 6 (2008) 600-603
126. Y. Jusman, N. A. M. Isa, R. Adnan, N. H. Othman. Ain Shams Engin. J., 3 (2012) 61-70
127. H. P. Wang, H.-C. Wang, Y.-J. Huang. Sci. Total Environ., 204 (1997) 283-287
128. K. Yano, S. Ohoshima, Y. Gotou, K. Kumaido, T. Moriguchi, H. Katayama. Anal. Biochem., 287 (2000) 218-225
129. L. Quaroni, T. Zlateva, K. Wehbe, G. Cinque. Faraday Discuss., 187 (2016) 259-271
130. X. Sun, Y. Xu, J. Wu, Y. Zhang, K. Sun. J. Surgic. Res., 179 (2013) 33-38
131. R. Mehrotra, B. Ray, H. Chaturvedi. J. Cancer Clin. Oncol., 2, N 1 (2016) 1-8
132. Q. B. Li, X. J. Sun, Y. Z. Xu, L. M. Yang, Y. F. Zhang, S.-F. Weng, J.-S. Shi, J.-G. Wu. World J. Gastroenterol., 11 (2005) 3842-3845
133. S. Y. Lee, K. A. Yoon, S. H. Jang, E. O. Ganbold, D. Uuriintuya, S.-M. Shin, P. D. Ryu, S.-W. Joo. J. Vet. Sci., 10 (2009) 299-304
134. P. P. Provenzano, D. R. Inman, K. W. Eliceiri, J. G. Knittel, L. Yan, C. T. Rueden, J. G. White, P. J. Keely. BMC Med., 6 (2008) 1-15
135. A. H. Colagar, M. J. Chaichi, T. Khadjvand. J. Biosci., 36 (2011) 669-677
136. E. Kaznowska, K. Łach, J. Depciuch, R. Chaber, A. Koziorowska, S. Slobodian, K. Kiper, A. Chlebus, J. Cebulski. Infrared Phys. Technol., 89 (2018) 282-290
137. E. Kaznowska, J. Depciuch, K. Łach, M. Kołodziej, A. Koziorowska, J. Vongsvivut, I. Zawlik, M. Cholewa, J. Cebulski. Talanta, 186 (2018) 337-345
138. J. Ollesch, D. Theegarten, M. Altmayer, K. Darwiche, T. Hager, G. Stamatis, K. Gerwert. Biomed. Spectrosc. Imag., 5 (2016) 129-144
139. M. Diem, M. Miljković, B. Bird, A. I. Mazur, J. M. Schubert, D. Townsend, N. Laver, M. Almond, O. Old. Analyst, 141, N 2 (2016) 416-428
140. A. Akalin, X. Mu, M. A. Kon, A. Ergin, S. H. Remiszewski, C. M. Thompson, D. J. Raz, M. Diem, B. Bird, M. Miljković. Lab. Invest., 95, N 4 (2015) 406-421
141. B. Bird, M. S. Miljković, S. Remiszewski, A. Akalin, M. Kon, M. Diem. Lab. Invest., 92, N 9 (2012) 1358-1373
142. X. Wang, X. Shen, D. Sheng, X. Chen, X. Liu. Spectrochim. Acta, A: Mol. Biomol. Spectrosc., 122 (2014) 193-197
143. P. D. Lewis, K. E. Lewis, R. Ghosal, S. Bayliss, A. J. Lloyd, J. Wills, R. Godfrey, P. Kloer, L. A. J. Mur. BMC Cancer, 10 (2010) 640; http://www.biomedcentral.com/1471-2407/10/640
144. J. Sule´-Suso, D. Skingsley, G. D. Sockalingum, A. Kohler, G. Kegelaer, M. Manfait, A. J. El Haj. Vibr. Spectrosc., 38 (2005) 179-184
145. S. F. Weng, X. F. Ling, Y. Y. Song, Y. Z. Xu, W. H. Li, X. Zhang, L. Yang, W. Sun, X. Zhou, J. Wu. Am. Clin. Lab., 19, N 7 (2000) 20
146. S. C. Park, S. J. Lee, H. Namkung, H. Chung, S.-H. Han, M.-Y.Yoon, J.-J. Park, J.-H. Lee, C.-H. Oh, Y.-A. Woo. Vibr. Spectrosc., 44 (2007) 279-285
147. Y. P. Tong, Y. W. Lin. Spectrosc. Spectr. Anal., 21 (2001) 324-327
148. Q. B. Li, X. J. Sun, Y. F. Zhang, Y. Z. Xu, L. M. Yang, J. S. Shi, J. G. Wu. Chem. J. Chin. Univ., 25 (2004) 1624-1627
149. J. S. Wang, W. A. Wu, J. Zhang, S. C. Wang, M. X. Zhang, Y. Z. Xu, J. S. Shi, J. G. Wu, J. Xi’an. Jiaotong Univ. (Med. Sci.), 30 (2009) 463-465
150. H. Liu, Q. Su, D. Sheng, W. Zheng, X. Wang. J. Mol. Struct., 1130 (2017) 33-37
151. D. Sheng, Y. Wu, X. Wang, D. Huang, X. Chen, X. Liu. Spectrochim. Acta, A: Mol. Biomol. Spectrosc., 116 (2013) 365-369
152. D. E. Maziak, M. T. Do, F. M. Shamji, S. R. Sundaresan, D. G. Perkins, P. T. T. Wong. Cancer Detect. Prevent., 31 (2007) 244-253
153. J. Wang, J. Shi. World J. Gastroenterol., 9, N 9 (2003) 1897-1899
154. T. D. Wang, G. Triadafilopoulos, J. M. Crawford, L. R. Dixon, T. Bhandari, P. Sahbaie, S. Friedland, R. Soetikno, C. H. Contag. Proc. Nat. Acad. Sci. Am., 104 (2007) 15864-15869
155. L. Quaroni, A. G. Casson. Analyst, 134 (2009) 1240-1246
156. V. R. Kondepati, M. Keese, H. M. Heise, J. Backhaus. Vibr. Spectrosc., 40 (2006) 33-39
157. Y. J. Chen, Y. D. Cheng, H. Y. Liu, P. Y. Lin, C. S. Wang. Chang Gun Med. J., 29 (2006) 518-527
158. S. D. Szajda, N. Waszkiewicz, S. Chojnowska, K. Zwierz. Biochem. Soc. Transact., 39 (2011) 340-343
159. X. Q. Zhang, G. Thiéfin, C. Gobinet, V. Untereiner, I. Taleb, B. Bernard-Chabert, A. Heurgué, C. Truntzer. Transl. Res., 162 (2013) 279-286
160. F. Lu, G. H. Lu, Y. B. Cao, Z. Y. Xiao, Y. T. Wu. Acad. J. Sec. Mil. Med. Univ., 25 (2004) 1000-1103
161. M. Diem, L. Chiriboga, H. Yee. Biopolymers, 57, N 5 (2000) 282-290
162. D. Sheng, F. Xu, Q. Yu, T. Fang, J. Xia, S. Li, X. Wang. J. Mol. Struct., 1099 (2015) 18-23
163. M. Khanmohammadi, A. B. Garmarudi, S. Samani, K. Ghasemi A. Ashuri. Pathol. Oncol. Res., 17 (2011) 435-441
164. S. Argov, R. K. Sahu, E. Bernshtain, A. Salman, G. Shohat, U. Zelig, S. Mordechai. Biopolymers, 75, N 5 (2004) 384-392
165. A. Kallenbach-Thieltges, F. Groseruschkamp, A. Mosig, M. Diem, A. Tannapfel, K. Gerwert. J. Biophotonics, 6, N 1 (2013) 88-100
166. B. Rigas, P. T. T. Wong. Cancer Res., 52 (1992) 84-88
167. L. Dong, X. Sun, Z. Chao, S. Zhang, J. Zheng, R. Gurung, J. Du, J. Shi, Y. Xu, Y. Zhang, J. Wu. Spectrochim. Acta, A: Mol. Biomol. Spectrosc., 122, N 25 (2014) 288-294
168. J. Depciuch, E. Kaznowska, A. Koziorowska, J. Cebulski. J. Pharmac. Biomed. Analys., 145 (2017) 611-615
169. V. R. Kondepati, H. M. Heise, T. Oszinda, R. Mueller, M. Keese, J. Backhaus. Vibr. Spectrosc., 46 (2008) 150-157
170. C. Conti, P. Ferraris, E. Giorgini, C. Rubini, S. Sabbatini, G. Tosi, J. Anastassopoulou, P. Arapantoni, E. Boukaki, S. Konstadoudakis, T. Theophanides, C. Valavanis. J. Mol. Struct., 881 (2008) 46-51
171. V. R. Kondepati, M. Keese, R. Mueller, B. C. Manegold, J. Backhaus. Vibr. Spectrosc., 44, N 2 (2007) 236-242
172. E. Kaznowska, J. Depciuch, K. Szmuc, J. Cebulski. J. Pharmac. Biomed. Analys., 134 (2017) 159-268
173. X. Li, Q.-B. Li, G-J. Zhang, Y.-Z. Xu, X.-J. Sun, J.-S. Shi, Y.-F. Zhang, J.-G. Wu. Sci. World J. (2012), ID 936149(1-4); doi:10.1100/2012/936149
174. Q. Li, C. Hao, X. Kang, J. Zhang, X. Sun, W. Wang, H. Zeng. Sensors, 17, N 12 (2017) 2739
175. J. A. de Almeida Chaves Piva, J. L. R. Silva, L. J. Raniero, C. S. P. Lima, E. A. L. Arisawa, C. de Oliveira, R. de Azevedo Canevari, J. Ferreira, A. A. Martin. Res. Biomed. Eng., 31, N 1 (2015) 10-18
176. P. Lasch, W. Haensch, N. Lewis, L. H. Kidder, D. Naumann. Appl. Spectrosc., 48 (2002) 1-10
177. J. Babrah, K. McCarthy, R. J. Lush, A. D. Rye, C. Bessant, N. Stone. Analyst, 134 (2009) 763-768
178. J. Ramesh, M. Huleihel, J. Mordehai, A. Moser, V. Erukhimovich, C. Levi, J. Kapelushnik, S. Mordechai. J. Lab. Clin. Med., 141, N 6 (2003) 385-394
179. C. P. Schultz. Technol. Cancer Res. Treat., 1, N 2 (2002) 95-104
180. P. G. L. Andrus, R. D. Strickland. Biospectroscopy, 4 (1998) 37-46
181. P. G. Andrus. Technol. Cancer Res. Treatment, 5, N 2 (2006) 157-167
182. R. Chaber, K. Łach, K. Szmuc, E. Michalak, A. Raciborska, D. Mazur, M. Machaczka, J. Cebulski. Infrared Phys. Technol., 83 (2017) 200-205
183. Adeeba, A. J. Siddiqui, S. T. H. Sherazi, S. Ahmed, M. I. Choudhary, Atta-ur-Rahman, S. G. Musharraf. Spectrochim. Acta, A: Mol. Biomol. Spectrosc., 203, N 5 (2018) 177-184
184. M. L. Naurecka, B. M. Sierakowski, W. Kasprzycka, A. Dojs, M. Dojs, Z. Suszyński, M. Kwaśny. Am. J. Analyt. Chem., 8 (2017) 180-188
185. M. Salokhe, R. Phatak, H. Shinde. Int. J. Modern Commun. Technol. Res., 2, N 6 (2014) 1-2
186. H. Ukkonen, S. Kumar, J. Mikkonen, T. Salo, S. P. Singh, A. P. Koistinen. Vibr. Spectrosc., 79 (2015) 24-30
187. K. Papamarkakis, B. Bird, J. M. Schubert, M. Miljković, R. Wein, K. Bedrossian, N. Laver, M. Diem. Lab. Invest., 90, N 4 (2010) 589-598
188. R. Bhargava. Anal. Bioanal. Chem., 389, N 4 (2007) 1155-1169
189. A. Benard, C. Desmedt, M. Smolina, P. Szternfeld, M. Verdonck, G. Rouas, N. Kheddoumi, F. Rothe, D. Larsimont, C. Sotiriou, E. Goormaghtigh. Analyst, 139, N 5 (2014) 1044-1056
190. R. Bhargava, D. C. Fernandez, S. M. Hewitt, I. W. Levin. Biochim. Biophys. Acta: Biomembranes, 1758, N 7 (2006) 830-845
191. J. M. Baker, S. R. Hussain, L. Lovergne, V. Untereiner, C. Hughes, R. A. Lukaszewski, G.Thiéfin,G. D. Sockalingum. Chem. Soc. Rev., 45, N 7 (2015) 1803-1818
192. L. B. Leal, M. S. Nogueira, R. A. Canevari, L. F. C. S. Carvalho. Photodiagnos. Photodynam. Therapy, 24 (2018) 237-244
193. S. Kumar, A. Srinivasan, F. Nikolajeff. Current Med. Chem., 25 (2018) 1055-1072
194. J. A. Bispo, E. E. de Sousa Vieira, L. Jr. Silveira, A. B. Fernandes. J. Biomed. Opt., 18, N 8 (2013) 87004
195. J. G. Kelly, J. Trevisan, A. D. Scott, P. L. Carmichael, H. M. Pollock, P. L. Martin-Hirsch, F. L. Martin. J. Proteome Res., 10, N 4 (2011) 1437-1448
196. F. L. Martin, M. J. German, E. Wit, T. Fearn, N. Ragavan, H. M. Pollock. J. Comput. Biol., 14 (2007) 1176-1184
197. L. F. C. S. Carvalho, M. S. Nogueira, L. P. M. Neto, T. T. Bhattacharjee, A. A. Matin. Biomed. Opt. Express, 8, N 11 (2017) 5218-5227
198. D. Naumann, D. Helm, H. Labischinski. Nature, 351, N 6321 (1991) 81-82
199. M. Jackson, G. Wagnieres, H. H. Mantsch. In: Encyclopedia of Spectroscopy and Spectrometry, 3rd ed. (2017) 479-487; http://dx.doi.org/10.1016/B978-0-12-409547-2.12695-2
200. B. Bird, M. Miljkovic, M. J. Romeo, J. Smith, N. Stone, M. W. George, M. Diem. BMC Clin. Pathol., 8 (2008) 1-8
201. C. A. Lima, V. Goulart, D. M. Zezell. Conf. LAOP (2014) LTh4A.24
202. M. Sattlecker, R. Baker, N. Stone, C. Bessant. Chemom. Intell. Lab., 107 (2011) 363-370
203. X. Li, Q. B. Li, Y. Z. Xu, G. J. Zhang, J. G. Wu, L. M. Yang, X. F. Ling, X. S. Zhou, J. S. Wang. Spectrosc. Spect. Anal., 27 (2007) 439-443
204. J. Xu, J. Yang, Z. H. Lai. Inform. Sci., 232 (2013) 11-26
205. S. S. Keerthi, C. J. Lin. Neural Comput., 15 (2003) 1667-1689
206. P. Tian, W. Zhang, H. Zhao, Y. Lei, Lo. Cui, W. Wang, Q. Li, Q. Zhu, Y. Zhang, Z. Xu. Int. J. Clin. Exp. Med., 8, N 1 (2015) 972-981
207. M. Khanmohammadi, M. A. Ansari, A. B. Garmarudi, G. Garoosi. Cancer Invest., 25 (2007) 397-404
208. M. Jackson, H. H. Mantsch. In: Encyclopedia of Spectroscopy and Spectrometry, 2nd ed., Ed. J. C. Lindon, Academic Press, Oxford (1999) 1494-1502
209. И. В. Скорняков, Г. Б. Толсторожев, В. А. Бутра. Журн. прикл. спектр., 75, № 3 (2008) 395-399
210. Г. Б. Толсторожев, И. В. Скорняков, В. А. Бутра. Журн. прикл. спектр., 76, № 6 (2009) 805-816
211. E. P. Uceda Otero, G. S. N. Eliel, E. J. S. Fonseca, J. M. Hickmann, R. Rodarte, E. Barreto, K. J. Jalkanen. Current Phys. Chem., 3, N 1 (2013) 36-43
212. C. Hughes, M. J. Baker. Analyst, 141, N 2 (2015); doi: 10.1039/c5an01858g